Uzaktan çalışma modelinin hayatımıza girişi ve çalışma sistemindeki etkisi üzerine birçok tartışma konusu mevcut. Bir uzman görüşüyle değerlendireceğimiz uzaktan çalışma sistemi ve bu sisteme dair bilinmesi gerekenler İşin Olsun’da!
Gelişen teknoloji ve değişen ekonomik koşulların bir sonucu olarak ortaya çıkan ve küresel piyasaya ayak uydurabilmek amacıyla ve bir noktada kaçınılmaz bir şekilde çalışma hayatımıza giren esnek çalışma modelleri ülkemiz çalışma mevzuatında yerini almıştır. Son olarak, Koronavirüs (Covid-19) salgını sonrası söz konusu esnek çalışma modelleri çalışma hayatının sıcak gündemi olmuştur.
Bu yazımızda, uzaktan çalışma modeli hakkında bilinmesi gerekenleri güncel gelişmelere bağlı olarak anlatmaya çalışacağız.
Uzaktan çalışma modeli ile ilgili bilinmesi gerekenler
6715 sayılı İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da esnek çalışma modellerinden biri olan “uzaktan çalışma” düzenlenmiştir. Maddeyle 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinin başlığı “Çağrı üzerine çalışma ve uzaktan çalışma” şeklinde değiştirilmiştir.
İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı Gerekçesinin uzaktan çalışma ile ilgili olarak şöyle denilmektedir; “Günümüzde merkezi işyeri ve işçinin işyerine bağımlılık olgusu, yerini hızlanan teknolojik gelişmeler sonucunda işyerinin merkeziyetçi yapıdan uzaklaşmasına yol açmıştır. Bu tür çalışma biçimi, bilgisayar teknolojisinin ve haberleşme ağlarının gelişimi ile birlikte bilgisayar-elektronik, bankacılık, sigorta, haberleşme, basın-yayın ve ticaret sektöründe ortaya çıkmıştır.
Ayrıca internet ağının ve mobil telefon kullanımının artması uzaktan çalışmayı daha da gerekli kılmıştır. Bu çalışma biçimi, işçinin genellikle kendi evinde, işverenin doğrudan bir yönetimi ve denetimi olmaksızın bir malın üretilmesi veya bir hizmetin sunulması şeklinde de yapılmaktadır. Bu şekilde çalışanlar, çalışma sürelerini kendilerine göre ayarlayabilmekte, işverenin bire bir gözetim ve denetimi olmaksızın mal veya hizmet üretimini gerçekleştirebilmektedirler. İşsizlikle mücadelede önemli bir rol oynayan bu model, ülkenin geri kalmış yörelerinin istihdamına yardımcı olmaktadır.
İhtiyaca göre değişen çalışma modelleri
Özellikle mevsimlik çalışmaların yapılabildiği kırsal kesimlerde, başka iş imkânının
bulunmadığı mevsim dışı zamanlarda ailenin geçim kaynağını oluşturmaktadır.” Güncel durumda ise Koronavirüs salgının oluşturduğu ortam işverenleri uzaktan çalışma modelini uygulamayı zorunlu kılmıştır. Bu bağlamda, söz konusu çalışma modelinin mevzuattaki yeri ile konunun detaylarını anlatmaya çalışacağız.
İş Kanunu’nun( [2] ) 14. maddesi “Çağrı üzerine ve uzaktan çalışma” başlığını taşımakta olup anılan madde hükmüne göre yazılı sözleşme ile işçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması halinde iş görme ediminin yerine getirileceğinin kararlaştırıldığı iş ilişkisi, çağrı üzerine çalışmaya dayalı kısmi süreli bir iş sözleşmesidir.
Aynı Kanun maddesinde yapılan tanıma göre uzaktan çalışma ise işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir. Kanun hükmünün devamında ise; “Dördüncü fıkraya göre yapılacak iş sözleşmesinde; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alır.
Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden
ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz. İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür. Uzaktan çalışmanın usul ve esasları, işin niteliği dikkate alınarak hangi işlerde uzaktan çalışmanın yapılamayacağı, verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanması ile diğer hususlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir.” denilmektedir.
Dolayısıyla yer verilen mevzuat hükümleri doğrultusunda uzaktan çalışma modelinin ne olduğunu açıklamaya çalışalım. Buna göre;
Uzaktan çalışanların sözleşmesi nasıl olur?
Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir. Yani bir işin uzaktan çalışma biçiminde değerlendirilebilmesi için işçinin evi gibi işyeri dışında
bir yerde çalışması gerekmektedir. Bu fiili şartıdır denilebilir. Aynı zamanda bu fiili durumun yani bu biçimdeki iş ilişkisinin bir sözleşmeyle yani yazılı olarak kurulması gerekmektedir. Bu bağlamda, bir zorunluluk olan sözleşmenin de nasıl olması gerektiği, içeriğinde ne olması gerektiği sorusu akla gelecektir. Dolayısıyla, uzaktan işçi çalıştıracak olan işverenin, bu şekilde çalıştıracağı işçisiyle kanunda belirtilen iş sözleşmesini imzalamak zorunluluğu bulunmakta olup sözleşmenin içeriğini de aşağıda sıralanan hususları kapsayacak şekilde hazırlamalıdır. Buna göre;
1. İşin tanımı,
2. İşin yapılma şekli,
3. İşin süresi,
4. İşin yapılacağı yer,
5. Ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar,
6. İşveren tarafından sağlanan ekipman,
7. Verilen ekipmanın korunmasına ilişkin yükümlülükler,
8. İşverenin işçiyle nasıl iletişim kuracağı,
9. Genel ve özel çalışma şartları
gibi detayların iş sözleşmesinde yer alması gerekmektedir.
Bu doğrultuda, uzaktan çalışma biçiminde işçi çalıştıracak olan işverenler yeni sözleşmeleri belirtilen şekilde düzenlemeleri gerektiği gibi mevcut işçilerinden bu modele geçirilecek olanların sözleşmelerini de güncellemeleri gerekmektedir.
Konuya dair diğer bir detay da işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği hususundaki
sorumluluklarının uzaktan çalışma biçiminde çalıştırdığı işçileri açısından değişip değişmediği hususudur. İş Kanunu’nun 14. maddesinde; “İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.” denilmektedir.
Dolayısıyla, diğer çalışma ilişkilerinde olduğu gibi uzaktan çalışmada da mesleki risklerin önlenmesi amacıyla çalışanların sağlık ve güvenliğinin sağlanması işverenlerin yükümlülükleri arasındadır. Her ne kadar işverenin uzaktan çalışmada işçinin çalışacağı yeri belirleyememesi, istediği zaman denetleyememesi gibi birtakım dezavantajları olsa da bu yükümden kurtulamamaktadır. Bu noktada Kanun’un öngördüğü şekilde işin görülmesi sırasında ortaya çıkabilecek risklerin önlenmesi veya azaltılması amacıyla çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi
vermekle, sağlık gözetimini yapmak ve işverence sağlanan ekipmanların çalışana zarar vermemesi için gerekli tedbirlerin yükümlü tutulmuştur.
En güncel uzaktan çalışabileceğiniz remote iş ilanlarını kariyer.net‘ten inceleyebilirsiniz.