İş kazası yaşayan işçinin hakları

İş hayatının en beklenmedik ve üzücü olaylarından biri olan iş kazaları, maalesef ki sıklıkla karşılaşılan bir durum. Bu tarz bir olay yaşadığında, hem fiziksel hem de psikolojik olarak zor bir süreç başlar. Ancak bu zorlu süreçte haklarını bilmen, hem tedavi hem de sonrasındaki maddi güvencen için hayati önem taşır. Bu makale, bir iş kazası geçirdiğinde hangi adımları atman gerektiğini, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) ve işvereninden talep edebileceğin hakları en güncel ve net bilgileri öğrenebilirsin.

Hangi kazalar iş kazasıdır?

İş kazası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre sigortalıyı bedence veya ruhça hemen ya da sonradan engelli hâle getiren olaylardır. Bir olayın iş kazası sayılabilmesi için temel olarak aşağıdaki durumların birinde gerçekleşmesi gerekir:

• İşyerindeyken: Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen kazalar.
• İşveren Tarafından Görevlendirildiğinde: İşveren tarafından başka bir yere görevlendirildiği sırada, asıl işini yapmaksızın geçen zamanda dahi meydana gelen kazalar (örneğin, bir evrakı teslim etmeye giderken).
• Emzirme İzni Kullanırken: Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereği çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda meydana gelen kazalar.
• Taşıtla Gidiş Gelişte: Sigortalının, işverenin sağladığı bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen kazalar.
• Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar İçin: Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalılar (Bağ-Kur’lular) için yürüttüğü iş veya meslek dolayısıyla meydana gelen kazalar.

Kısacası, işinle bağlantılı olduğu kabul edilen hemen her türlü beklenmedik olay, yasal olarak iş kazası sayılır.

İş kazası bildirimi nereye yapılır?

İş kazasının bildirim yükümlülüğü öncelikle senin işverenine aittir ve bu bildirimin süresi çok kritiktir.

İşveren Tarafından Yapılacak Bildirimler:

1. Kolluk Kuvvetlerine (Polis/Jandarma): İşveren, kazayı hemen, yani derhal, kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine bildirmelidir.
2. Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK): İşveren, kazanın gerçekleştiği tarihten itibaren en geç 3 iş günü içinde SGK’ya bildirimde bulunmak zorundadır. Eğer kaza, işverenin kontrolü dışındaki bir yerde olduysa, bu 3 iş günlük süre, işverenin olayı öğrendiği tarihten itibaren başlar.

Senin Tarafından Yapılacak Bildirim:

Eğer işveren bu bildirimi yapmazsa veya geç yaparsa, hak kaybı yaşamamak adına bildirimi senin de doğrudan SGK’ya yapma hakkın vardır. Bağımsız çalışan (4/b) isen, kazayı kendin 3 iş günü içinde Kuruma bildirmelisin. Konuya dair detaylı bilgi İş kazası bildirimi nasıl yapılır yazımıza göz atabilirsiniz!

İş kazasını bildirmemenin cezası nedir?

İş kazasını, yasal süresi olan 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmeyen işveren, ciddi idari para cezalarıyla karşılaşır.

• İdari Para Cezası: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre, bildirim yapmayan veya geç yapan işverene, işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına bağlı olarak değişen tutarlarda idari para cezası uygulanır. Bu cezalar 2024 yılı itibarıyla on binlerce liralık alt sınırlardan başlamaktadır ve işyerinin büyüklüğüne göre katlanarak artar.
• SGK Ödemelerinin Tahsili: İşveren, bildirim yükümlülüğünü yerine getirmezse ve bu nedenle SGK tarafından sana ödenen geçici iş göremezlik ödeneği (rapor parası) gibi masraflar oluşursa, bu ödemelerin tamamı SGK tarafından işverenden tahsil edilir.

Bu cezaların varlığı, işverenin yasal sorumluluğunu hatırlatır ve senin mağduriyetini azaltmayı hedefler.

İş kazası zaman aşımı ne kadar?

İş kazalarından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davası açma hakkının bir zaman aşımı süresi vardır. Bu süreler, açacağın davanın türüne göre farklılık gösterebilir:

1. Öğrenme Tarihinden İtibaren 2 Yıl: Tazminat talebin, zararı ve tazminat yükümlüsü olan işvereni öğrendiğin tarihten itibaren 2 yıl içinde talep edilmelidir.
2. Her Hâlde 10 Yıl: Ancak, bu süre hiçbir durumda kazanın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yılı geçemez.

Önemli Not: Eğer kazadan dolayı maluliyetin oluştuysa, 2 yıllık zamanaşımı süresinin başlangıcı, maluliyet dereceni belirleyen kesin SGK Sağlık Kurulu raporunun kesinleştiği ve bunu öğrendiğin tarihtir. Bu durum, dava açma süreni uzatabilir.

İş Kazası Tespit Davaları ise genel olarak bir zamanaşımı süresine tabi değildir, yani kazanın iş kazası olup olmadığının tespiti her zaman istenebilir.

İş kazası yaşayan işçinin hakları neler?

İş kazası geçiren bir işçi olarak hem SGK’dan hem de kusuru oranında işvereninden talep edebileceğin çok önemli haklar ve ödenekler var:

A) SGK Tarafından Sağlanan Haklar:

1. Sağlık Hizmetleri: Tüm tedavi ve rehabilitasyon masrafların SGK tarafından karşılanır.
2. Geçici İş Göremezlik Ödeneği (Rapor Parası): İstirahatli olduğun sürece, yetkilendirilmiş hekim veya sağlık kurulu raporuyla belgelenmek kaydıyla, geçici olarak çalışamadığın günlere ait SGK tarafından bu ödenek sana ödenir.
3. Sürekli İş Göremezlik Geliri: Eğer kaza sonucunda çalışma gücünde en az %10 oranında kalıcı bir kayıp (maluliyet) oluşursa, bu orana göre hesaplanan ve ömür boyu ödenen bir gelir bağlanır.
4. Cenaze ve Evlenme Ödeneği: Kaza sonucu vefat etmen durumunda cenaze ödeneği verilir. Vefat durumunda ayrıca hak sahiplerine (eş, çocuk vb.) Ölüm Geliri bağlanır. Gelir bağlanmış kız çocuklarına evlenmeleri halinde ise evlenme ödeneği verilir.

B) İşverenden Talep Edilebilecek Tazminat Hakları:

İş kazasının meydana gelmesinde işverenin kusuru varsa (iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almaması gibi), işverene karşı tazminat davası açma hakkın doğar:

1. Maddi Tazminat: * Kazanç kaybın (çalışamadığın dönem ve gelecekteki olası kazanç kayıpların). * Tedavi giderlerin (SGK’nın karşılamadığı özel giderler). * Sürekli iş göremezlik durumunda, maluliyetin nedeniyle oluşan ekonomik kayıpların. * Ekonomik geleceğinin sarsılmasından doğan kayıplar.
2. Manevi Tazminat: Yaşadığın acı, elem, üzüntü ve psikolojik zararların karşılığı olarak işverenden manevi tazminat talep edebilirsin. Bu tazminat, hâkimin takdirine bağlıdır.

C) İşten Çıkarılmama Güvencesi:

Tedavi ve istirahat sürecin devam ederken sırf kaza geçirdiğin için işten çıkarılamazsın. Ancak, istirahat sürenin, ihbar süreni 6 hafta aşması gibi istisnai ve haklı durumlar varsa, işveren yasal haklarını (tazminatlarını) ödeyerek sözleşmeyi feshedebilir. Haksız bir fesihle karşılaşırsan, işe iade davası ve diğer tazminat haklarını da talep edebilirsin. Konuya dair bir soruda bu durumda işverenin çalışana maaş ödeyip ödemeyeceği konusu. İş kazasında işveren maaş öder mi yazımıza mutlaka göz atın!