Türkiye’de işten çıkarılan bir çalışanın işten çıkış kodu, işverenin SGK’ya bildirdiği ve çalışanın işten ayrılma sebebini gösteren önemli bir bilgidir. Bu kod, çalışanın haklarını ve gelecekteki iş fırsatlarını etkileyebilir. Peki, işten çıkarılan biri işten çıkış kodunu nasıl ve nereden öğrenebilir? Bu yazıda, işten çıkış kodunun ne olduğunu, nasıl öğrenileceğini ve işten çıkarma sebeplerini detaylı bir şekilde ele alacağız.. Daha fazlası İşin Olsun Blog’ta!
İşten çıkış kodu nedir?
İşten çıkış kodu, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) işverenin bildirdiği, çalışanın işten ayrılma nedenini ifade eden bir koddur. Bu kodlar, SGK’nın sisteminde standartlaştırılmış olup, her biri farklı bir ayrılma sebebini temsil eder. Örneğin, istifa, işverenin feshi, emeklilik veya ahlak kurallarına aykırılık gibi sebepler farklı kodlarla belirtilir. Bu kod, çalışanın işsizlik maaşı alma hakkını, kıdem tazminatı gibi haklarını ve işverenin bildirim yükümlülüklerini doğrudan etkileyebilir. SGK işten çıkış kodları ne anlama geliyor yazımıza göz atabilirsiniz.
İşten çıkış kodu nereden öğrenilir?
İşten çıkarılan bir çalışan, işten çıkış kodunu öğrenmek için aşağıdaki yöntemleri kullanabilir:
1. E-Devlet üzerinden sorgulama:
E-Devlet sistemi, işten çıkış kodunu öğrenmenin en hızlı ve güvenilir yoludur. Çalışan, E-Devlet hesabına giriş yaptıktan sonra şu adımları izleyebilir:
- SGK hizmetleri bölümüne gidin.
- “4A/4B/4C İşten Ayrılma Bildirgesi” seçeneğini tıklayın.
- İlgili işyerinden çıkış bildirgesini seçerek çıkış kodunu ve detaylarını görüntüleyin.
3. SGK müdürlüklerine başvuru:
E-Devlet kullanamayanlar, bağlı oldukları SGK müdürlüğüne bizzat başvurarak işten çıkış kodunu öğrenebilir. Kimlik belgesiyle yapılan başvuru sonrası, SGK personeli gerekli bilgiyi sağlayacaktır.
3. İşverene danışma:
İşveren, çalışana çıkış kodunu bildirmekle yükümlü olmasa da, bazı durumlarda işverenle iletişime geçerek bu bilgi talep edilebilir. Ancak, bu yöntem her zaman kesin sonuç vermeyebilir.
4. İşten çıkış belgesi:
İşveren, çalışana işten çıkış belgesi verdiyse, bu belgede çıkış kodu yer alabilir. Çalışan, bu belgeyi inceleyerek kodu öğrenebilir.
İşten çıkarma sebepleri ve kodları
SGK, işten çıkış sebeplerini belirli kodlarla sınıflandırmıştır. Aşağıda, en yaygın işten çıkarma sebepleri ve ilgili kodlar ara başlıklar halinde verilmiştir:
İstifa (kod 03)
Çalışanın kendi isteğiyle işten ayrılmasıdır. Bu durumda, çalışan genellikle kıdem tazminatı veya işsizlik maaşı alma hakkına sahip değildir.
İşveren tarafından fesih (kod 04)
İşverenin, çalışanın performansından veya başka sebeplerden dolayı iş akdini feshetmesidir. Bu kod, çalışanın işsizlik maaşı alabilme ihtimalini artırabilir.
Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık (kod 29)
Çalışanın ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları (örneğin, hırsızlık, işverene hakaret) nedeniyle işten çıkarılmasıdır. Bu durumda, kıdem tazminatı alınamaz ve işsizlik maaşı hakkı genellikle ortadan kalkar.
İşyerinin kapanması (kod 10)
İşyerinin kapanması veya faaliyetinin sona ermesi durumunda kullanılan koddur. Çalışan, bu durumda kıdem tazminatına hak kazanabilir.
Emeklilik (kod 08)
Çalışanın emeklilik şartlarını yerine getirerek işten ayrılmasıdır. Bu durumda, kıdem tazminatı hakkı doğar.
Deneme süresi içinde fesih (kod 01)
İş sözleşmesinin deneme süresi içinde feshedilmesi durumunda kullanılır. Bu durumda, bildirim sürelerine uyulması gerekmez.
Geçici iş göremezlik (kod 19)
Çalışanın sağlık sorunları nedeniyle iş göremez hale gelmesi durumunda kullanılan koddur. Bu durumda, işverenin haklı fesih hakkı olabilir.
Bir işçi hangi sebeplerle işten çıkarılabilir?
Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu’na göre, bir işçinin işten çıkarılabilmesi için belirli sebepler bulunmalıdır. İşveren, keyfi bir şekilde işçi çıkaramaz; fesih sebebinin haklı veya geçerli olması gerekir. İşte bir işçinin işten çıkarılabileceği başlıca sebepler:
- Performans düşüklüğü: Çalışanın iş performansının sürekli düşük olması veya işverenin beklentilerini karşılayamaması.
- Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık: Hırsızlık, yalan söyleme, işverene hakaret, iş güvenliğini tehlikeye atma gibi davranışlar.
- İşyerinin ekonomik durumu: İşyerinin küçülmesi, faaliyetin durdurulması veya ekonomik zorluklar nedeniyle personel azaltılması.
- Sağlık sorunları: Çalışanın, sağlık durumu nedeniyle işini yapamayacak hale gelmesi (uzun süreli hastalıklar gibi).
- Deneme süresi: İş sözleşmesinde belirtilen deneme süresi içinde, taraflardan birinin uygun bulmaması.
- Emeklilik veya yaş sınırı: Çalışanın emeklilik şartlarını yerine getirmesi veya işyerinde yaş sınırı politikası olması.
- İş sözleşmesinin sona ermesi: Belirli süreli iş sözleşmesinin süresinin dolması.
İşten çıkış kodunun önemi
İşten çıkış kodu, çalışanın haklarını doğrudan etkiler. Örneğin, işsizlik maaşı alabilmek için çıkış kodunun “istifa” dışında bir sebeple (örneğin, kod 04) bildirilmiş olması gerekir. Ayrıca, kıdem tazminatı hakkı da çıkış koduna bağlı olarak değişebilir. Yanlış bir kod bildirimi yapıldıysa, çalışan SGK’ya itiraz edebilir veya iş mahkemesine başvurarak haklarını arayabilir.
Yanlış çıkış kodu bildirilirse ne yapılmalı?
Eğer işveren yanlış bir çıkış kodu bildirdiyse, çalışan şu adımları izleyebilir:
- SGK’ya itiraz dilekçesiyle başvurmak.
- İşverenden düzeltme talep etmek.
- Gerekirse bir avukata danışarak iş mahkemesinde dava açmak.
