Türkiye’de işçilere maaş ödemelerinin banka aracılığıyla yapılması, hem işçilerin sosyal güvenlik haklarını korumak hem de kayıt dışı ekonomiyi azaltmak amacıyla uzun süredir uygulanan bir zorunluluktur. Ancak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yapılan son düzenleme ile bu konuda önemli bir değişiklik yapıldı. “Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik”te yapılan güncelleme, üç ve daha az işçiye elden maaş ödeme dönemini başlattı. Sektöre dair daha fazla detay için İşin Olsun Blog’u takip edin!
Yasal süreç nasıl başladı?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 4 Haziran 2025 tarihli ve 32536 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik değişikliği, elden maaş ödemelerine ilişkin yeni kuralları netleştirdi. Buna göre, 1 Temmuz 2025 tarihinden itibaren, işyerlerinde çalışan sayısı üç veya daha az olan işverenler, maaş, prim ve ikramiye gibi ödemeleri elden yapabilecek. Daha önce bu sınır beş işçi olarak belirlenmişti. Bu değişiklik, küçük ölçekli işletmeler için ödeme süreçlerinde esneklik sağlamayı amaçlıyor. Ancak, dört ve daha fazla işçi çalıştıran işverenler için banka aracılığıyla ödeme zorunluluğu devam edecek.
Kimleri kapsıyor?
Yeni düzenleme, Türkiye genelinde faaliyet gösteren ve üç veya daha az işçi çalıştıran işyerlerini kapsıyor. Bu işyerlerinde çalışan işçiler, maaşlarını elden alabilecek. Ancak, bu durum işverenlerin tercihine bağlıdır; isterlerse ödemeleri banka üzerinden yapmaya devam edebilirler. Yönetmelik, işçi sayısının belirlenmesinde Türkiye genelindeki tüm işyerlerini dikkate alıyor. Örneğin, bir işverenin birden fazla işyeri varsa ve toplam işçi sayısı dördü aşıyorsa, elden ödeme yapma hakkı bulunmuyor. Bu düzenleme, özellikle küçük esnaf, aile işletmeleri ve az sayıda personel çalıştıran işletmeler için önemli bir kolaylık sağlıyor.
Ev hizmetlerinde çalışanlar (temizlikçi, bakıcı gibi) için de benzer kurallar geçerli. Ancak, bu kişiler genellikle 4857 sayılı İş Kanunu’nun tam kapsamı dışında kalsa da, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (5510 sayılı Kanun) çerçevesinde sigortalılıkları devam ediyor. Bu nedenle, elden ödeme yapılan ev işçilerinin sigorta primlerinin tam ve doğru bildirilmesi büyük önem taşıyor.
Şartlar ve dikkat edilmesi gerekenler
Elden maaş ödemesi, yalnızca üç veya daha az işçi çalıştıran işyerlerinde serbest bırakılmış olsa da, bu uygulama bazı şartlara ve risklere tabidir. İşverenlerin, elden ödeme yaparken aşağıdaki hususlara dikkat etmesi gerekiyor:
- Sigorta Primlerinin Doğru Bildirilmesi: Elden ödeme yapılması, işçilerin sigorta primlerinin eksik bildirilmesi anlamına gelmemelidir. İşverenler, işçinin gerçek ücretini Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirmekle yükümlüdür. Eksik bildirim, işçinin emekli maaşı, işsizlik ödeneği ve kıdem tazminatı gibi haklarında kayıplara yol açabilir. Ayrıca, SGK tarafından yapılan denetimlerde eksik prim bildirimi tespit edilirse, işveren her bir işçi ve ay için iki asgari ücret tutarında idari para cezasına çarptırılabilir.
- Belgelendirme Zorunluluğu: Elden ödeme yapılan durumlarda, ödemelerin belgelendirilmesi şarttır. İşverenler, maaş ödemelerini makbuz veya yazılı belgeyle kayıt altına almalı, bu belgelerde işverenin ve işçinin imzasını bulundurmalıdır. Aksi takdirde, işçinin ücretin ödenmediğini iddia etmesi durumunda işveren ödemeyi ispatlamakta zorlanabilir ve ek ödeme yükümlülüğüyle karşılaşabilir.
- Haklı Fesih Riski: 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesine göre, işçinin ücreti kanuna uygun şekilde ödenmezse, işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Bu durumda işçi, kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarını talep edebilir. Elden ödeme, resmi kayıtlarda düşük ücret gösterilmesiyle birleştiğinde, işçinin hak kaybına uğraması ve hukuki süreç başlatması olasıdır.
- Vergi ve SGK Yükümlülükleri: İşverenler, elden ödeme yapsalar bile vergi ve sosyal güvenlik yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmelidir. Eksik prim veya vergi ödemesi, SGK ve vergi daireleri tarafından faiziyle birlikte tahsil edilir. Ayrıca, elden ödeme yapılan yıllarda alınan asgari ücret destekleri iptal edilebilir ve bu tutarlar geri talep edilebilir.
