Resmi tatil geldiğinde herkesin aklında aynı soru oluyor: “Bugün çalışmak zorunda mıyım?” Bir yanda dinlenme hakkın, diğer yanda işverenin talebi… Bu durum, hem hukuki hem de maddi açıdan birçok çalışanın kafasını karıştırıyor. Türkiye’de İş Kanunu, bu günlerde çalışmayı yasaklamıyor ama konuyu oldukça net kurallara bağlıyor. İşte detaylar!
Resmi tatilde çalışılır mı?
Bu sorunun cevabı net: Evet, çalışılır ama bu senin onayına bağlıdır.
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerinde çalışılıp çalışılmayacağı aslında iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleriyle kararlaştırılır.
Peki, sözleşmende bu konuda bir madde yoksa ne olur? İşte o zaman mevzuat, bu günlerde çalışman için senin yazılı onayını zorunlu tutuyor. Yani, işverenin seni tek taraflı bir kararla resmi tatilde çalışmaya zorlayamaz. Eğer sözleşmende ya da daha önce verdiğin bir onayda resmî tatillerde çalışmayı kabul ettiysen, bu tarihlerde çalışman gerekir.
Ancak burada çok önemli bir istisna ve Yargıtay kararı var: İş sözleşmende “Resmi tatilde çalışmanın ücreti aylık maaşına dâhildir” gibi bir madde olsa bile, Yargıtay bu tür hükümlerin geçersiz olduğunu kabul ediyor. Yani, çalışırsan ücretini yasalara göre, yani zamlı olarak mutlaka almak zorundasın.
Kısacası, resmî tatilde çalışmak yasak değildir, ancak bu çalışma, ya sözleşmedeki açık bir hükme ya da senin sonradan vereceğin onaya dayanmak zorundadır.
Resmi tatilde çalışma ücreti nasıl hesaplanır?
İş Kanunu, resmî tatilde çalışan işçinin emeğinin karşılığını fazlasıyla almasını garanti altına alır. Bu günlerde çalıştığın zaman, o günün ücreti sana %100 zamlı olarak ödenmek zorundadır. Halk arasında buna “çift yevmiye” denir.
Unutma: Sen, resmî tatil günlerinde çalışmasan bile o günün ücretini zaten tam olarak alırsın. Eğer çalışırsan, çalıştığın her gün için ayrıca bir günlük ücret daha ödenir. Böylece o gün için toplamda iki günlük (çift) ücret almış olursun.
Önemli Not: Yasalara göre, resmî tatilde sadece bir saat dahi çalışsan, sana tam bir günlük ek ücret ödenmek zorundadır. Çalışma süresi yedi buçuk saat olsa da bir saat olsa da bu ek yevmiye hakkı değişmez.
Arife günü hesaplaması:
Resmi tatillerden Ramazan ve Kurban Bayramlarının arifeleri ile 29 Ekim Cumhuriyet Bayramının arifesi yarım gün (saat 13.00’ten itibaren) tatil kabul edilir.
- Eğer arife günü saat 13.00’e kadar çalışıp bıraktıysan, burası normal çalışma günü sayılır.
- Eğer arife günü saat 13.00’ten sonra (yarım gün tatil süresinde) çalıştıysan, bu yarım günlük çalışma için de yine sana tam bir günlük ek ücret ödenir.
Hangi resmi günler tatil?
Türkiye’de “genel tatil günleri” ve “ulusal bayram günleri” olarak adlandırılan ve 2429 Sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’da belirtilen günler şunlardır:
1. Ulusal Bayram
- 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı:1,5 gün tatildir. 28 Ekim günü saat 13.00’ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü tüm gün devam eder.
- 29 ekim tatil mi? Evet, 29 Ekim tüm gün, 28 Ekim ise öğleden sonra (13.00 itibarıyla) resmî tatildir.
2. Genel Tatil Günleri
- 1 Ocak Yılbaşı: 1 gün.
- 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı: 1 gün.
- 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü: 1 gün.
- 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı: 1 gün.
- 15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik Günü: 1 gün.
- 30 Ağustos Zafer Bayramı: 1 gün.
3. Dini Bayramlar
- Ramazan Bayramı: Arefe günü saat 13.00’ten itibaren toplam 3,5 gün.
- Kurban Bayramı: Arefe günü saat 13.00’ten itibaren toplam 4,5 gün.
Hangilerinde çalışılır, hangilerinde çalışılmaz?
Yukarıdaki listede yer alan tüm ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışıp çalışmama kuralı, senin onayına bağlıdır. Çalışırsan %100 zamlı ücrete hak kazanırsın.
Ancak, mahiyetleri itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşlar (hastaneler, güvenlik, ulaşım, zorunlu hizmetler vb.) bu kuralın istisnaları olabilir. Eğer işinin niteliği gereği sürekli çalışmak zorundaysan, sözleşmende bunun açıkça belirtilmiş olması gerekir. Yine de, bu zorunluluk senin zamlı ücret alma hakkını ortadan kaldırmaz.
Resmi tatilde çalışmak istememek
Bu senin en doğal haklarından biridir ve bu hakkını kullanmak sana hukuki bir süreç başlatma yetkisi bile verir.
Bu bir hak mıdır?
Evet, büyük oranda bir haktır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 44. maddesi, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışılması için senin onayın olması gerektiğini söyler.
- Sözleşmende Onay Yoksa: İş sözleşmende resmî tatilde çalışacağına dair bir madde yoksa, işveren senden yazılı onay almadan seni çalışmaya zorlayamaz. Eğer seni zorlarsa ve sen işe gitmezsen, bu devamsızlık sayılmaz ve sana herhangi bir yaptırım uygulayamaz.
- Sözleşmende Onay Varsa: Sözleşmenin başında bu günlerde çalışmayı kabul etmiş olsan bile, kanun sana bu onayı geri çekme hakkı da tanıyor. Kanun, fazla çalışma onayının 30 gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunarak geri alınabileceğini belirtiyor. Sen de bu hakkını kullanarak resmî tatillerdeki çalışma onayını geri alabilirsin.
Hukuki Süreçler (Çalışmaya Zorlanırsan):
- Haklı Fesih Hakkı: İşveren, senin onayın olmadan veya onayın geri çekmene rağmen seni resmî tatilde çalışmaya zorlarsa, bu durum Yargıtay kararlarıyla “iş şartlarında esaslı değişiklik” veya “işverenin sözleşmeye aykırı davranışı” olarak kabul edilir. Bu durumda, sen iş sözleşmeni haklı nedenle feshedebilirsin. Haklı fesih yaptığında, kıdem tazminatını alma hakkın doğar ve ihbar süresi kadar çalışmak zorunda kalmazsın.
- Ücretin Ödenmemesi: Eğer resmî tatilde çalıştığın halde, yasal olarak hak ettiğin %100 zamlı ücret sana ödenmezse, bu da yine senin için haklı fesih nedenidir ve tüm alacaklarını (kıdem tazminatı dahil) talep etme hakkın doğar.
Unutma, her zaman önce Bölge Çalışma Müdürlüğü’ne şikayet yolunu veya arabuluculuk süreçlerini de düşünebilirsin.
Resmi tatilde kimler çalışır?
Resmî tatillerde çalışmak temelde bir zorunluluk değil, bir seçim meselesi olsa da, işin doğası gereği bu günlerde çalışması gereken sektörler ve kişiler her zaman mevcuttur.
Genellikle resmî tatillerde çalışması gerekenler şunlardır:
- Sürekli Hizmet Gerektiren Sektörler: Sağlık kurumları (hastane, acil servisler), güvenlik hizmetleri (polis, asker, özel güvenlik), itfaiye ve doğal gaz, elektrik, su gibi altyapı hizmetlerinin aksamaması gereken yerlerdeki çalışanlar.
- Turizm ve Eğlence Sektörü: Oteller, restoranlar, AVM’ler, sinemalar ve eğlence merkezlerindeki personel. Bu işletmeler tatillerde daha yoğun çalıştığı için personel ihtiyacı artar.
- Vardiyalı Çalışma Sistemi Olan İşyerleri: Üretimin veya hizmetin 7/24 devam etmesi gereken fabrikalar, çağrı merkezleri veya bazı lojistik depolar.
- Zorunlu ve Acele İşler: Doğal afetler, arızalar veya makinelerin bozulması gibi beklenmedik durumlar nedeniyle işyerinin normal faaliyetinin devamı için acil olarak yapılması gereken işlerdeki personel.
Bu kişilerin çalışması çoğunlukla iş sözleşmelerinde veya toplu iş sözleşmelerinde önceden kararlaştırılmış olur. Ancak tekrar hatırlatmakta fayda var: Bu zorunluluk, onların zamlı ücret alma hakkını hiçbir şekilde ortadan kaldırmaz. Herkes, resmî tatilde çalıştığı gün için yasal olarak 2 yevmiye (çift ücret) almalıdır.
