Mobbing, iş yerinde bireye yönelik sistematik ve kasıtlı psikolojik taciz, yıldırma veya bezdirme eylemlerini ifade eder. Türk hukukunda doğrudan mobbingi tanımlayan bir madde olmasa da, mobbing davası, işçilerin bu tür eylemlerden kaynaklanan zararlarının giderilmesi için açtığı maddi ve manevi tazminat davalarını kapsar. Bu yazıda, mobbing davası nasıl açılır, dava süreci, şartları ve sonuçları hakkında resmi kaynaklardan derlenen bilgilerle kapsamlı bir rehber sunuyoruz.
Mobbing nedir ve hangi durumlar mobbing kapsamına girer?
Mobbing, iş yerinde bir çalışana karşı üstler, eşit düzeydeki çalışanlar veya astlar tarafından uygulanan, süreklilik arz eden psikolojik taciz eylemleridir. Yargıtay’a göre mobbing, çalışanın kişilik haklarına, mesleki yeterliliğine veya sağlığına zarar veren, kasıtlı ve sistematik davranışlar olarak tanımlanır. Mobbing davası örnekleri arasında şunlar yer alır:
- Çalışanın sürekli eleştirilmesi, aşağılanması veya yüksek sesle azarlanması.
- Görev yerinin sebepsiz yere sık sık değiştirilmesi.
- Çalışandan kasıtlı olarak imkânsız görevler istenmesi.
- Çalışanın iş yerinde dışlanması, görmezden gelinmesi veya sosyal ilişkilerinin bozulması.
- Fiziksel şiddet tehdidi veya hoş olmayan imalar.
Bu tür davranışlar, çalışanın özgüvenini zedelemeyi, işten soğutmayı veya istifaya zorlamayı amaçlar. Örneğin, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2014/12642 E. sayılı kararında, işçinin 9 ayda 30 kez görev yerinin değiştirilmesi mobbing olarak kabul edilmiştir.
Mobbing davası açma şartları
Mobbing davası şartları, bir eylemin mobbing olarak nitelendirilmesi için belirli unsurları içermelidir:
- İş Yeri Unsuru: Mobbing, iş yerinde gerçekleşmelidir. Ancak, iş yeriyle ilgili başlayan mobbing, çalışanın özel yaşamına veya online ortamlara da yayılabilir.
- Süreklilik: Eylemler en az 6 ay sürmeli ve sistematik olmalıdır. Tek seferlik olaylar mobbing sayılmaz.
- Kasıt: Mobbing, çalışanı yıldırma, pasifize etme veya işten uzaklaştırma amacı taşımalıdır.
- Zarar: Çalışanın mesleki yeterliliğine, sosyal ilişkilerine veya sağlığına zarar verilmiş olmalıdır.
Mobbing davası açma şartları, bu unsurların ispatlanmasına bağlıdır. İşçi, mobbingin varlığını kanıtlamak için tanık beyanı, e-posta yazışmaları, sağlık raporları veya iş yeri belgeleri gibi deliller sunmalıdır.
Mobbing davası nasıl açılır?
Mobbing davası nasıl açılır sorusunun cevabı, doğru mahkeme seçimi ve delil toplama sürecine dayanır. İşte adım adım süreç:
- Delil Toplama: Mobbingin ispatı için güçlü deliller gereklidir. İş yerinde yaşanan olayları tarih sırasıyla not etmek, tanık bulmak, sağlık raporları almak (örneğin, psikolojik tedavi belgeleri), e-posta veya mesaj yazışmalarını saklamak önemlidir. Yargıtay, kesin delil aranmadığını, ancak işçinin şüphe uyandıracak durumları ileri sürmesinin yeterli olduğunu belirtmiştir.
- Dilekçe Hazırlama: Mobbing davası, bir iş hukuku avukatıyla hazırlanmış, net ve açık bir dava dilekçesiyle açılmalıdır. Dilekçede mobbing eylemleri, zararlar ve talep edilen tazminat miktarı belirtilmelidir.
- Mahkeme Seçimi: Mobbing davası hangi mahkemeye açılır? Mobbing davaları, iş mahkemelerinde görülür. İş mahkemesi olmayan yerlerde asliye hukuk mahkemeleri görevlidir. Dava, iş yerinin veya şirket merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde açılabilir.
- Başvuru: Dava dilekçesi, ilgili mahkemeye sunulur. Ayrıca, mobbing eylemleri suç teşkil ediyorsa (hakaret, tehdit vb.), Cumhuriyet Savcılığı’na şikâyette bulunulabilir.
Kamuda mobbing davası nasıl açılır sorusu için de benzer adımlar izlenir. Ancak, kamu görevlilerine karşı açılan davalarda, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2015/2600 sayılı kararına göre, müdüre mobbing davası doğrudan şahsa karşı hukuk mahkemesinde açılabilir. Bu durumda tazminatı idare değil, mobbing uygulayan kişi öder.
Mobbing davası nereye açılır?
Mobbing davası nereye açılır? Mobbing davaları, iş mahkemelerinde veya iş mahkemesi olmayan yerlerde asliye hukuk mahkemelerinde açılır. Kamuda mobbing davası nereye açılır sorusu için de aynı kural geçerlidir; ancak, kamu görevlisinin şahsi eylemleri nedeniyle dava, doğrudan kişiye karşı hukuk mahkemesinde açılabilir.
Mobbing davası açma süresi ve zamanaşımı
Mobbing davası açma süresi, Borçlar Kanunu’nun 72. maddesine göre, zararın ve failin öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl, her durumda ise fiilin işlendiği tarihten itibaren 10 yıldır. Eğer mobbing, Türk Ceza Kanunu’nda suç sayılan hakaret, tehdit veya eziyet gibi eylemleri içeriyorsa, ceza zamanaşımı süresi (genellikle 8-15 yıl) uygulanır. Mobbing devam ettiği sürece zamanaşımı başlamaz. Mobbing davası zamanaşımı süresine dikkat edilerek dava açılmalıdır.
Çalışırken mobbing davası açılabilir mi?
Çalışırken mobbing davası açılabilir mi? Evet, mobbing davası çalışırken veya işten ayrıldıktan sonra açılabilir. İşçi, mobbing nedeniyle iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve kıdem tazminatı talep edebilir. Alternatif olarak, işine devam ederken de mobbing tazminat davası açarak maddi ve manevi zararlarının giderilmesini isteyebilir.
Mobbing davası ne kadar sürer?
Mobbing davası ne kadar sürer? Dava süresi, mahkemenin iş yoğunluğuna ve delillerin niteliğine bağlıdır. Yerel mahkemeler genellikle 10-12 ay içinde karar verirken, Yargıtay temyiz incelemesi 6-8 ay sürebilir. Ortalama olarak, mobbing davaları 1-2 yıl içinde sonuçlanır.
Mobbing davası tazminat miktarı
Mobbing davası tazminat miktarı, mahkemenin takdirine ve işçinin uğradığı zararın boyutuna bağlıdır. Manevi tazminat, işçinin yaşadığı elem ve ızdırabı gidermeyi amaçlar. Maddi tazminat ise, örneğin, mobbing nedeniyle çalışamama sonucu kaybedilen gelir gibi zararları kapsar. Ayrımcılık tazminatı, İş Kanunu’nun 5. maddesine göre 4 aya kadar ücret tutarında olabilir. Yüksek miktarda tazminat alan mobbing davası kazananlar, genellikle güçlü delillerle davalarını ispatlayanlardır.
İş yerinde mobbing davası ve devlet memurları
İş yerinde mobbing davası, özel sektörde olduğu gibi kamu sektöründe de sıkça görülür. Devlet memuru mobbing davası açarken, Anayasa’nın 129/5 maddesine göre, memurların görevleri sırasında işledikleri kusurlardan doğan tazminat davaları idare aleyhine açılır. Ancak, Yargıtay kararlarına göre, mobbing kişisel husumetten kaynaklanıyorsa, doğrudan amire karşı dava açılabilir. İşyeri mobbing davası, işçinin veya memurun çalışma ortamında maruz kaldığı sistematik baskıyı kapsar.
Mobbing davası kazananlar ve örnekler
Mobbing davası kazananlar, genellikle mobbingin süreklilik arz ettiğini ve kendilerine zarar verdiğini ispatlayanlardır. Örneğin:
- Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2008/10408 sayılı kararında, işçinin istifasının mobbing kaynaklı olduğu kabul edilerek kıdem tazminatına hükmedilmiştir.
- Bir başka davada, işçinin 9 ayda 30 kez görev yerinin değiştirilmesi mobbing olarak değerlendirilmiş ve tazminata hükmedilmiştir.
