Elektrik teknisyenliği, elektrik mühendisliği veya ilgili alanlarda çalışan ya da bu alanlara ilgi duyanlar için kapsamlı bir elektrik terimleri sözlüğü, hem öğrenmeyi kolaylaştırır hem de mesleki bilgi birikimini artırır. Bu sözlük, sektörde en çok kullanılan terimlerin anlaşılmasını sağlarken, pratik örneklerle bu kavramların iş hayatında nasıl kullanıldığını da gösterir. Elektrik devrelerinden güvenlik standartlarına, ölçüm cihazlarından sistem bileşenlerine kadar, teknik terimlerin anlaşılması doğru bir iş çıkarmanın temel taşıdır.
Bu nedenle, hem yeni başlayanlar hem de tecrübeli profesyoneller için özenle hazırlanmış bu rehber, sahada veya masa başında ihtiyaç duyduğunuz bilgileri hızlıca bulabilmeniz için titizlikle oluşturuldu. Elektrik iş fırsatları İşin Olsun’da bulabilirsiniz. Daha fazlası İşin Olsun Blog’ta!
Voltaj (Gerilim)
Elektrik devresindeki iki nokta arasındaki potansiyel farkı ifade eder. Voltaj, devreye enerji akışını sağlar ve birimi volttur (V). Elektrikli cihazların çalışma gerilimi, doğru performans ve güvenlik açısından kritik bir öneme sahiptir. Örneğin, bir ev aydınlatma sistemi genellikle 220V ile çalışır.
Akım
Elektrik yüklerinin bir iletkenden akışı olarak tanımlanır ve amper (A) birimiyle ölçülür. Akım, bir devrede enerji taşıyan ana unsurdur. Örneğin, büyük bir elektrik motoru yüksek akımla çalışır ve bu nedenle kablolama ve sigorta seçimi dikkatle yapılmalıdır.
Direnç
Bir iletkenin elektrik akımına karşı gösterdiği zorluktur ve birimi OHM (Ω) olarak ifade edilir. Direnç, elektrik devrelerinin kontrol edilmesinde kritik rol oynar. Örneğin, elektronik devrelerdeki rezistörler, akımı sınırlamak için kullanılır.
Watt (Güç)
Elektriksel gücü ifade eder ve birimi watt (W) olarak adlandırılır. Güç, voltaj ve akımın çarpımıyla hesaplanır (W = V × A). Bir elektrikli cihazın enerji tüketimini anlamak için kullanılır. Örneğin, bir klima 2000W güç tüketebilir, bu da enerji maliyetlerini hesaplamada önemlidir.
Devre
Elektrik akımının geçtiği kapalı bir yoldur. Devreler seri, paralel veya karma olabilir. Örneğin, evlerde kullanılan prizler genellikle paralel devrelerdir, bu sayede bir cihaz kapatıldığında diğerleri çalışmaya devam eder.
Kısa devre
Elektrik akımının, düşük dirençli bir yoldan geçerek normal akışını bozması durumudur. Kısa devreler, yangın veya cihaz hasarına yol açabileceği için sigorta ve kesici sistemlerle önlenir. Örneğin, hasarlı bir kablo kısa devreye neden olabilir.
Topraklama
Elektriksel sistemlerde kaçak akımın güvenli bir şekilde toprağa iletilmesini sağlar. Topraklama, cihazları ve kullanıcıları koruma altına alır. Örneğin, elektrik panosundaki topraklama hattı, kaçak akımları önlemek için zorunludur.
Sigorta
Elektrik devresini aşırı akımdan koruyan bir güvenlik cihazıdır. Sigorta, aşırı yüklenme veya kısa devre durumunda devreyi keserek yangın riskini azaltır. Örneğin, bir ev elektrik sistemi genellikle sigortalarla korunur.
Transformatör
Elektrik enerjisinin voltajını artırmak veya düşürmek için kullanılan cihazdır. Örneğin, elektrik şebekesinden gelen yüksek voltajı evlerde kullanılabilecek seviyelere düşürmek için trafo merkezleri kullanılır.
Alternatif akım (AC) ve Doğru akım (DC)
AC, yönü sürekli değişen bir akımdır ve genellikle evler ve iş yerlerinde kullanılır. DC ise sabit bir yönde akar ve bataryalarda, güneş panellerinde tercih edilir. Örneğin, prizlerden gelen enerji AC iken, telefon bataryaları DC ile şarj edilir.
Bu liste, elektrik dünyasına adım atanlar için sadece bir başlangıç. Her bir terim, uygulamada çok daha derin anlamlara ve detaylara sahip. Sözlükte yer alan kavramlar arasındaki ilişkileri anladıkça, teknik bilgi düzeyiniz gelişir ve sektörün dinamiklerini daha iyi kavrarsınız. Unutmayın, doğru terimleri bilmek sadece işinizi kolaylaştırmaz, aynı zamanda güvenliği de artırır!
Kondansatör
Elektrik enerjisini kısa süreliğine depolayan bir devre elemanıdır. Frekans filtreleme, enerji depolama ve dalgalanma önleme gibi uygulamalarda kullanılır. Örneğin, elektronik devrelerde güç dalgalanmalarını dengelemek için kondansatörler kullanılır.
Endüktans
Bir bobin içinden geçen akımın değişimine karşı gösterdiği dirençtir ve birimi henry (H) olarak ölçülür. Endüktans, elektrik motorlarında ve transformatörlerde kritik öneme sahiptir.
Röle
Düşük güçlü bir elektrik sinyalini kullanarak daha yüksek güçlü bir devreyi açan veya kapatan elektromekanik bir anahtardır. Örneğin, otomasyon sistemlerinde motorların kontrolü için röleler sıkça kullanılır.
Kontaktör
Yüksek güçlü devrelerin kontrol edilmesinde kullanılan elektromekanik bir anahtardır. Örneğin, büyük makinelerin çalıştırılmasında veya durdurulmasında kontaktörler tercih edilir
Elektrik panosu
Elektrik enerjisinin dağıtımını ve kontrolünü sağlayan ekipmanların bulunduğu bir sistemdir. Evlerdeki sigorta panoları, elektrik panolarının bir örneğidir.
Ohm kanunu
Bir devredeki voltaj, akım ve direnç arasındaki ilişkiyi tanımlayan temel bir fizik yasasıdır: V = I × R. Elektrik devrelerini analiz etmek için en temel kurallardan biridir.
Frekans
Bir elektrik dalgasının saniyede yaptığı titreşim sayısıdır ve birimi hertz (Hz) ile ölçülür. Evlerde kullanılan AC elektrik genellikle 50 Hz veya 60 Hz frekansa sahiptir.
Faz
Bir elektrik sistemindeki enerji taşıma hatlarından biridir. Genelde tek faz ve üç faz olmak üzere iki tipte değerlendirilir. Üç fazlı sistemler, büyük endüstriyel makinelerde kullanılırken, tek fazlı sistemler evlerde tercih edilir.
Kesici (Şalter)
Aşırı akım durumunda devreyi otomatik olarak kesen bir güvenlik ekipmanıdır. Örneğin, santrallerde büyük kesiciler elektrik hatlarını korur.
Reaktör
Elektrik devrelerinde endüktans ve kapasitansı kontrol etmek için kullanılan bir bileşendir. Yüksek gerilim hatlarında enerji akışını düzenlemek için reaktörler kullanılır.
AC/DC çevirici (Redresör)
Alternatif akımı (AC) doğru akıma (DC) çeviren cihazdır. Örneğin, telefon şarj cihazları redresör teknolojisi ile çalışır.
Yüksek gerilim
Genellikle 1000 volt üzerindeki elektrik enerjisini ifade eder. Yüksek gerilim hatları, enerjiyi uzak mesafelere verimli bir şekilde taşır.
Alçak gerilim
Genellikle 1000 volt altındaki elektrik enerjisini ifade eder. Evlerde ve küçük işletmelerde kullanılan elektrik bu kategoriye girer.
Elektrik sayacı
Bir tüketicinin kullandığı elektrik enerjisini ölçen cihazdır. Ev ve iş yerlerinde enerji tüketimi için kullanılır.
Harmonik
Elektrik sistemlerinde, ideal sinüzoidal dalgalardan sapmalar sonucu oluşan frekans bozulmalarıdır. Harmonikler, enerji kalitesini düşürerek cihazlara zarar verebilir.
Güç faktörü
Aktif gücün toplam güce oranını ifade eder. Güç faktörü, enerji verimliliği açısından önemlidir ve genellikle 1’e yakın olmalıdır.
Eş potansiyel barası
Tüm topraklama bağlantılarını birleştiren bir ekipmandır. Topraklama sisteminin güvenliği ve etkinliği için kritik rol oynar.
İzolatör
Elektrik iletkenlerini çevresinden yalıtan malzemedir. Örneğin, enerji nakil hatlarında kullanılan porselen izolatörler yaygındır.
Elektrik arkı
Bir elektrik akımının iki iletken arasındaki hava boşluğundan geçmesiyle oluşan parlak ve sıcak bir olaydır. Kaynak makinelerinde bu prensipten yararlanılır.
Statik elektrik
Durağan bir yüzeyde biriken elektrik yüküdür. Statik elektrik, genellikle yalıtkan yüzeylerde görülür ve endüstriyel proseslerde istenmeyen sorunlara yol açabilir.
Termik röle
Elektrik motorlarını aşırı akımdan koruyan bir cihazdır. Motorların güvenliğini sağlamak için motor devrelerinde sıkça kullanılır.
Zaman rölesi
Elektrik devresinde belirli bir süre sonra devreye giren veya çıkan bir cihazdır. Örneğin, aydınlatma sistemlerinde gecikmeli açılma sağlamak için kullanılabilir.
Kesintisiz güç kaynağı (UPS)
Elektrik kesintisi durumunda yedek enerji sağlayan cihazdır. Veri merkezlerinde ve hassas cihazlarda hayati bir öneme sahiptir.
Elektriksel toplam güç (VA)
Bir devredeki görünür gücü ifade eder ve volt-amper (VA) birimiyle ölçülür. Örneğin, jeneratör seçimlerinde VA değeri dikkate alınır.
Elektrik devresi analizi
Elektrik devresindeki voltaj, akım ve direnç gibi parametrelerin incelenmesi sürecidir. Bu analiz, arızaların teşhisi için kritik öneme sahiptir.
Paralel devre
Bir devredeki bileşenlerin yan yana bağlandığı bir yapı olup, her bir bileşenin aynı voltaja maruz kalmasını sağlar. Paralel devrelerde, herhangi bir bileşenin arızalanması diğer bileşenlerin çalışmasını etkilemez. Örneğin, bir evdeki prizlerin çoğu paralel devre düzenindedir; bir prizdeki arıza, diğer prizlerin çalışmasını engellemez. Bu özellik, özellikle evlerde ve iş yerlerinde yaygın olarak kullanılan bir bağlantı türüdür.
Seri devre
Devredeki tüm bileşenlerin birbiri ardına bağlandığı bir devre türüdür. Akım, bu bileşenlerden aynı miktarda geçer, ancak bileşenlerin voltajı paylaşması gerekir. Örneğin, bir yılbaşı ışıklandırmasında kullanılan bazı sistemler seri devre olarak tasarlanır. Ancak bir ampul arızalanırsa, tüm devre çalışmayı durdurabilir, bu da paralel devrelere göre bir dezavantajdır.
Akım taşıyıcı kablo (İletken)
Elektrik akımını taşıyan bir iletkendir ve genellikle bakır veya alüminyumdan yapılır. Bu kabloların kalınlığı ve izolasyonu, taşınan akımın büyüklüğüne ve sistemin gereksinimlerine göre değişir. Örneğin, yüksek akım taşıyan endüstriyel makinelerde daha kalın ve iyi izole edilmiş kablolar kullanılır.
Yıldırım aşırı gerilim koruyucu
Yıldırım düşmesi sonucu oluşabilecek aşırı gerilimlere karşı elektrik sistemlerini koruyan bir cihazdır. Özellikle açık alanlarda ve yüksek binalarda, yıldırım kaynaklı zararları önlemek için hayati öneme sahiptir. Örneğin, telekomünikasyon kulelerinde yıldırım koruma sistemleri bulunur.
Elektrik sayacı (Sayaç)
Elektrik tüketimini ölçen cihazdır ve genellikle enerji sağlayıcıları tarafından kurulur. Sayaç, bir evin veya iş yerinin ne kadar elektrik kullandığını hesaplayarak enerji faturalarının oluşturulmasına yardımcı olur. Modern sayaçlar, uzaktan izleme ve kontrol imkanı sunan akıllı sistemlere de sahiptir.
Faz nötr arası gerilim
Faz ve nötr hattı arasındaki voltaj farkıdır ve genellikle evlerde 220V civarındadır. Bu gerilim, cihazların çalışması için gerekli olan enerjiyi sağlar. Örneğin, evde kullanılan buzdolapları, televizyonlar ve aydınlatmalar faz nötr arası gerilim ile çalışır.
Trafo merkezi
Elektrik enerjisinin dağıtımı ve dönüşümü için kullanılan istasyonlardır. Yüksek gerilimden düşük gerilime veya tersi dönüşümler yapılır. Örneğin, şehir şebekelerindeki enerji, trafo merkezleri sayesinde güvenli bir şekilde evlere dağıtılır.
Kablo kanalı
Elektrik kablolarının düzenli bir şekilde taşınmasını sağlayan ve kabloları dış etkenlerden koruyan fiziksel bir yapı veya malzemedir. Fabrikalarda veya ofislerde kablo karmaşasını önlemek için kullanılır. Örneğin, bir data merkezinde kablo kanalları, karmaşık ağ kablolarını düzenlemek için hayati öneme sahiptir.
Hız kontrol cihazı (Inverter)
Elektrik motorlarının hızını ayarlamak için kullanılan cihazdır. İnverterler, enerji verimliliği sağlamak ve motorun ömrünü uzatmak için kullanılır. Örneğin, modern klima sistemlerinde motor hızını ayarlamak için inverter teknolojisi kullanılır.
Elektriksel yalıtım testi
Bir elektrik devresinin veya cihazının, izolatör malzemelerinin etkinliğini test etmek için yapılan bir ölçümdür. Yalıtım testi, kaçak akımları önleyerek kullanıcı güvenliğini artırır. Örneğin, bir elektrik motorunun düzenli bakımında yalıtım testi yapılır.
Akım transformatörü (CT)
Elektrik akımını ölçmek ve kontrol etmek için kullanılan bir transformatör türüdür. Büyük elektrik akımlarını ölçülebilir seviyelere düşürerek ölçüm cihazlarının doğru çalışmasını sağlar. Örneğin, enerji dağıtım sistemlerinde kullanılan akım transformatörleri enerji izleme için kritik bir rol oynar.
Kablo demeti (Kablo Gruplaması)
Birden fazla kablonun bir arada düzenlenmesiyle oluşan yapıdır. Kablo demetleri, karmaşık sistemlerde düzeni sağlar ve kabloların zarar görmesini önler. Örneğin, bir otomobilin elektrik sisteminde kablo demetleri kullanılır.
Kaçak akım rölesi (RCD)
Kaçak akımları algılayarak devreyi otomatik olarak kesen bir güvenlik cihazıdır. İnsanları elektrik çarpmalarından korumak için özellikle banyo ve mutfak gibi riskli alanlarda kullanılır. Örneğin, modern evlerde kaçak akım rölesi elektrik panosunun bir parçasıdır.
Elektromanyetik dalga
Elektrik ve manyetik alanların birleşimiyle oluşan dalgalardır. Elektromanyetik dalgalar radyo frekansı, mikrodalga ve ışık gibi farklı frekans aralıklarına sahiptir. Örneğin, cep telefonları ve kablosuz internet elektromanyetik dalgaları kullanır.
Frekans konvertörü
Bir enerji kaynağının frekansını değiştirmek için kullanılan cihazdır. Özellikle farklı bölgelerde kullanılan cihazların uyumlu hale getirilmesi için gereklidir. Örneğin, Avrupa’da 50 Hz enerji kullanan bir cihaz, ABD’de 60 Hz enerjiyle çalıştırılmak istendiğinde bir frekans konvertörü kullanılır.