Çalışma hayatının devamlılığı ve istikrarlı performans için gerekli olan izin süreleri, çalışanların kanuni hakları arasında bulunur. Ücretli, ücretsiz yıllık izinlere dair merak edilen her şey bu yazımızda!
İş Kanunu’nun 4857. maddesinde açıklanan ve yıllık izin süreleri hesaplama tablosuna göre sunulan yıllık izin hakkı, yine İş Kanunu maddelerinde korunan olanaklar arasında gelir. Öte yandan yasal hakkı olan diğer izin sürelerini bilmek de çalışanlar için önemli detaylar arasında yer alır. İşte yıl içerisinde yararlanabileceğiniz izin süreleri hakkında her şey.
Yıllık izin süresi nedir?
‘’Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.’’ ibaresiyle anayasa maddelerinde yerini alan yıllık izin süresi, çalışanın tüm yıl hizmet süresinin ardından hak kazandığı dinlenme süresine denir. İzinli olunan günler için de maaş alınabilmesini sağlayan ücretli izinler vardır. Ücretli izin, sigortalı olan ve bu bağlamda yasalar nezdinde kayıtlı işçi olarak görülen tüm çalışanların ortak hakları arasında yer alır. Öte yandan elde edilebilecek yıllık izin süreleri, çalışanlar arasında farklılık gösterir. Çalışanın aynı iş yerinde çalışma süresine bağlı olmak şartıyla, hizmet yılına göre belirlenen yıllık izin süreleri şu şekildedir;
- 1-5 yıl arasında hizmet sunan çalışanlar için 14 gün,
- 6-14 yıl arasında hizmet sunan çalışanlar için 20 gün,
- 15 yıldan daha fazla süredir aynı işyerinde çalışanlar için 26 gün.
İş Kanunu’nda belirtilen yıllara göre yıllık izin süreleri, asgari gün sayısı olmakla birlikte iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilen olanaklar arasında gelir. 18 yaş altı ve 50 yaş üstü çalışanlar, yıl bazında çalışma süreleri ne olursa olsun asgari oranda 20 günlük yıllık izin olanağına sahiptir. Yer altı ve maden işlerinde çalışanların yasal yıllık izin süreleri ise diğer iş dallarında çalışanlardan 4 gün fazla olarak kabul edilir.
Yıllık izin süresi kullanım şartları
Statüsüne bakılmaksızın tüm çalışanlara ücretli yıllık izin hakkı sunan 4857 sayılı İş Kanunu, 53. maddesinde bu olanağın özel şartlarına değinir. Buna göre yıllık izin kullanımın şartlarını şu şekilde belirtmek gerekir:
- Yıllık izin hakkının elde edilebilmesi için tam bir yıl süresince çalışmak gerekir.
- Bir yıldan az süreli çalışan mevsimlik işçiler ve proje bazlı çalışan personele yıllık izin olanağı tanınmaz.
- İşe yeni başlayan çalışanların yıllık izin tarihlerinin hesaplanmasında deneme süresi 1 yıllık çalışma süresine dahil edilir.
- 4857 sayılı İş Kanunu, yıllık iznini bulunduğu şehirden uzakta geçirecek olanlara ilave 4 gün ücretsiz izin hakkı sunar.
- İşveren çalışanına yıllık izin süresi hakkını sunmak zorundadır ve çalışan da yıllık ücretli izin hakkından vazgeçemez.
- Ücretsiz olarak alınan mazeret izinleri, ücretli izin hak etme tarihinin ileri tarihe kaymasını sağlar.
- İşveren veya çalışan tarafından haklı bir nedenle iş feshi söz konusu olduğunda; iş kanunu yıllık izin süreleri üzerinden belirlenen tutar fesih sürecinde ödenir.
- Çalışan tarafından kullanılmayan yıllık izinler silinmez ve bir sonraki yıla aktarılır.
Çalışanların ücretli ve ücretsiz izin hakları
Kayıtlı çalışanlar için geçerli olan ücretli yıllık izin olanağına, ücretli ve ücretsiz izin hakları eşlik eder. Bu bağlamda kullanılabilecek izinlerin bir kısmı işçi yıllık izin süreleri gibi kanun maddelerinde belirtilen süreleri kapsar. Bir kısmı ise yasalarda belirli bir gün sayısı hakkı olmaksızın, süresiz izin şeklinde sunulur.
Doğum yapan çalışanlar, doğum öncesi ve sonrasında 13 haftaya kadar raporlu izin süresi kullanabilirler. Ardından 6 aya kadar ücretsiz izin hakkı da yine doğum yapan çalışanlara sunulan haklar arasında gelir. Evlatlık edinen kadınlarda bu süre 8 haftalık ücretli izin süresi olarak uygulanır. Bu olanaklara emziren annelerin sahip olduğu günlük 1.5 saatlik ücretli izin hakkı eşlik eder. Şayet kadın çalışanın engelli bir çocuğu varsa yıl içerisinde 10 güne kadar ücretli izin hakkı kullanabilir.
Birinci dereceden yakını vefat eden çalışanlar, 3 güne kadar ücretli izin hakkından yararlanabilirler. Evlilik hali de yine 3 güne kadar ücretli izin kullanımı kapsamında yer alır. Baba olanlara tanınan ücretli izin gün sayısı ise 5 gündür. Resmi tatiller ve hafta sonu için belirli bir kuralın geçerli olmadığı İş Kanunu maddeleri, ayrıca asgari oranda 24 saatlik ücretli haftalık izin hakkını emreder.