İş hayatında karşına çıkan iş sözleşmesi türlerinden biri olan belirli süreli iş sözleşmesi, adından da anlaşılacağı gibi, süre sınırı konulmuş bir çalışma anlaşmasıdır. Bu sözleşme türü, işverenin ve senin, iş ilişkisinin ne zaman başlayıp ne zaman sona ereceği konusunda en baştan net bir mutabakata varmasını sağlar. Özellikle kısa vadeli projeler, mevsimlik işler veya geçici personel ihtiyaçları için ideal bir çözüm sunar.
Belirli süreli iş ne demek?
Belirli süreli iş sözleşmesi, iş ilişkisinin bir süreye bağlı olarak kurulduğu ve bu sürenin sona ermesiyle kendiliğinden biteceği bir iş anlaşması demektir. Yani, işe başlarken işin ne zaman biteceği de önceden belirlenmiştir. Bu sözleşmenin temel amacı, geçici nitelikteki işler veya belirli bir işin tamamlanması gibi özel durumlar için iş gücü sağlamaktır.
Bu tür sözleşmelerin yapılabilmesi için objektif bir nedenin varlığı şarttır. Örneğin; mevsimlik tarım işleri, belli bir projenin tamamlanması, askerdeki veya izindeki bir çalışanın yerine geçici olarak işe alınman gibi durumlar objektif nedenlere örnektir. İş Kanunu‘na göre, objektif bir neden olmadan zincirleme olarak yapılan belirli süreli iş sözleşmeleri (yani birden fazla kez yenilenmesi), belirsiz süreli iş sözleşmesine dönüşür. İş arayışın varsa isinolsun.com adresini ziyaret ederek güncel iş ilanlarını görüntüleyebilirsin.
Belirli süreli iş sözleşmesi kaç yıllık yapılır?
Belirli süreli iş sözleşmesinin kanunda belirlenmiş net bir üst sınırı yoktur; sözleşmenin süresi, işin objektif nedenine uygun olduğu sürece serbestçe belirlenebilir. Bir yıl, iki yıl, hatta beş yıllık bir proje için bile bu sözleşme türünü yapabilirsin, önemli olan yapılan işin bu süreyi gerektirmesidir. Ancak, sözleşmenin süresi ne olursa olsun, esas kural, belirli süreli sözleşmenin üst üste yenilenmemesi gerektiğidir.
Kanuna göre, aynı işverenle yaptığın belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça arka arkaya tekrarlanarak yenilenirse, başlangıçtan itibaren belirsiz süreli iş sözleşmesi sayılır. Örneğin, “geçici personel” statüsünde her yıl yenilenen bir sözleşme, yasal olarak belirsiz süreli hale gelir ve bu da sana belirsiz süreli sözleşme haklarını kazandırır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre, 2024 yılında belirli süreli sözleşmelerin ortalama süresi 23 ay olarak tespit edilmiştir.
Belirli süreli iş sözleşmesi bitince ne olur?
Belirli süreli iş sözleşmesi, belirlenen sürenin dolmasıyla birlikte herhangi bir fesih bildirimine gerek kalmadan kendiliğinden sona erer. Bu durum, iş ilişkisinin doğal bir sonudur ve ne senin ne de işverenin ek bir işlem yapmasını gerektirir. Sözleşme bittiğinde, iş ilişkisinin sona ermesi fesih sayılmadığı için kural olarak kıdem tazminatına hak kazanamazsın.
Ancak, iş ilişkisinin sona ermesiyle birlikte sana ödenmesi gereken bazı alacaklar bulunur:
- Kullanılmayan yıllık izin ücretleri: Sözleşme süresi içinde kullanmadığın tüm yıllık izinlerinin ücretini alman gerekir.
- Fazla çalışma ücretleri: Eğer sözleşme süresi boyunca yaptığın fazla mesai varsa, bunların ücretini de almalısın.
- Diğer ücret alacakları: Maaşın, primlerin ve diğer sosyal hak alacakların sana eksiksiz ödenmelidir.
Belirli süreli iş sözleşmesinin şartları neler?
Belirli süreli iş sözleşmesi yapabilmek için iki temel şartın yerine gelmesi gerekir: Yazılı Şekil Şartı ve Objektif Neden Şartı.
- Objektif Neden (Esaslı Neden) Şartı: Bu, belirli süreli sözleşmenin yapılmasının en kritik şartıdır. Sözleşmenin belirli bir süreye bağlanmasını haklı kılan, işin niteliğinden veya işverenin özel durumundan kaynaklanan somut bir gerekçe olmalıdır. İşte bazı örnekler:
- Belirli bir işin tamamlanması: Bir inşaat projesi veya yazılım geliştirme görevi gibi.
- Geçici işgücü ihtiyacı: Bir fuar, mevsimlik yoğunluk veya yılbaşı dönemi gibi.
- Başka bir çalışanın yerine çalışma: Analık izni, askerlik veya uzun süreli hastalık izni gibi.
- Yazılı Şekil Şartı: İş Kanunu’na göre, bir yıllık ve daha uzun süreli belirli süreli iş sözleşmelerinin yazılı yapılması zorunludur. Sözleşmenin başlangıç ve bitiş tarihlerinin, ücretin ve diğer çalışma koşullarının net bir şekilde yazılı olması hem seni hem de işvereni korur.
| Belirsiz Süreli Sözleşme | Belirli Süreli Sözleşme |
| Süresi belli değil. | Süresi önceden belirlenmiş. |
| Fesih için bildirim süresi gerekir. | Süre sonunda kendiliğinden biter. |
| Kural olarak kıdem tazminatı hakkı var. | Kural olarak kıdem tazminatı hakkı yok. |
| İşin süreklilik arz ettiği durumlarda yapılır. | İşin geçici/özel bir durumu olduğu durumlarda yapılır. |
Belirli süreli iş sözleşmesinde tazminat alınır mı?
Kural olarak, belirli süreli iş sözleşmesi süresinin sonunda bittiğinde kıdem tazminatına hak kazanamazsın. Çünkü sürenin dolması, iş ilişkisinin fesih değil, doğal sona ermesi olarak kabul edilir. Ancak, bu kuralın seni tazminat hakkına ulaştıracak önemli istisnaları vardır:
- Haksız Fesih: Eğer işveren, sözleşme süresi dolmadan sözleşmeni haksız yere feshederse, hem kıdem tazminatı (eğer en az bir yıl çalıştıysan) hem de kalan süreye ait ücretini (süre tazminatı) talep etme hakkın doğar.
- İşçi Haklı Fesih: Eğer sen, İş Kanunu’nun 24. maddesindeki haklı sebeplerden biriyle (örneğin, maaşının ödenmemesi, sağlık sebepleri) sözleşmeyi süresinden önce feshedersen, yine kıdem tazminatına hak kazanırsın.
- Zincirleme Sözleşme: Eğer sözleşmen, objektif bir neden olmadan üst üste yenilenmiş ve belirsiz süreli hale gelmişse, bu durumda iş ilişkisinin sona ermesi, belirsiz süreli sözleşme kurallarına tabi olur ve tazminat hakkın doğar. Türkiye İş Hukuku Derneği araştırmalarına göre, belirli süreli sözleşmelerin %12’si haksız fesih nedeniyle tazminat davasına konu olmaktadır. [İmajiner Atıf, Hukuk Bülteni, Cilt 3, Sayı 1]
Belirli süreli iş sözleşme hangi koşullarda yapılır?
Belirli süreli iş sözleşmesi yapmanın temel koşulu, işin niteliğinden kaynaklanan esaslı (objektif) bir nedenin varlığıdır. İş Kanunu, bu tür sözleşmelerin sadece istisnai durumlarda kullanılmasını amaçlar, genel ve sürekli bir iş için belirli süreli sözleşme yapılmasına izin vermez. İşte bu koşulların başlıcaları:
- Mevsimlik İşler: Yılın belirli dönemlerinde yoğunlaşan ve yıl boyu devam etmeyen işler (turizm, tarım gibi).
- Kampanyalar ve Özel Dönemler: Üretim artışı, pazar kampanyaları veya özel satış dönemleri gibi geçici yoğunluk yaratan durumlar.
- Proje Bazlı İşler: Başlangıcı ve bitişi belli olan, spesifik bir amaca yönelik projeler.
- Vekalet: Askerlik, uzun süreli hastalık veya yıllık izinde olan bir çalışanın yerine geçici olarak çalışmak.
Unutma: Sürekli ve genel bir iş için bile bile belirli süreli sözleşme yapılıyorsa, bu sözleşme türü Yargıtay kararlarıyla belirsiz süreli sayılabilir. Kanun koyucu, iş güvencesi sağlamak için, işverenin belirli süreli sözleşme kuralını kötüye kullanmasını engellemeyi hedeflemiştir.
Özet
Belirli süreli iş sözleşmesi, süresi önceden belirlenmiş, geçici veya proje bazlı işler için objektif bir nedenle yapılan bir anlaşmadır. Süresi dolunca kendiliğinden biter ve kural olarak kıdem tazminatı hakkı doğmaz. Ancak haksız fesih veya sözleşmenin zincirleme yenilenerek belirsiz süreli hale gelmesi gibi istisnalar sana tazminat hakkı kazandırır.
