Bayram dönemlerinde çalışanları teşvik etmek, iş yerlerinde olumlu bir çalışma atmosferi ve motivasyonun sürdürülebilirliği açısından önemli bir unsurdur. Bu bağlamda, nakdi ücret desteği sunmak, çalışanları bayram çalışmalarına daha istekli ve enerjik bir şekilde katılıma yönlendirmenin etkili bir yoludur.
Türkiye’de bayramlar, milli ve dini bayramlar olarak iki sınıfa ayrılır. Bu bayramlar, resmi tatil günlerine dahil olduğundan okullar ve iş yerleri için küçük bir mola niteliği taşır. Bayramlarda aile ziyaretleri ve eğlenceye yönelik tatillerle beraber çalışanlar hem bedensel hem de ruhsal olarak dinlenmeyi amaçlar.
Öte yandan, özel sektörde bayram izinleri bazı durumlarda daha az olabilir. Devletin resmi tatiller için sunduğu izin günlerinin sayısı özel sektörde çalışanlar için düşük tutulabilir. Bu tür olumsuz durumlar için devlet, çalışanların haklarını koruyup bayramda çalıştıkları süre için ekstra ücret almalarını gerekli tutar. Bu noktada bu ücret, bayramda çalışanları ödüllendirerek hem maddi bir motivasyon sağlar hem de iş yerindeki birlik ve dayanışmayı güçlendirir.
Nakdi ücret nedir?
Nakdi ücret nedir sorusu bayramlar gibi resmi tatillerde çalışmak zorunda kalan yani bayram mesaisi yapan işçilerin merak ettiği soruların başında gelir. 4857 İş Kanununa göre bayramda çalışan ve aynı zamanda sigortaya sahip çalışanların, tatil olması gereken günde çalıştıkları her gün için günlük ücreti tutarında ödeme alması anlamına gelir.
Çalışanları teşviklendirme olarak adlandırılan nakdi ücretin sigortası olan her çalışana, kullanmadığı bayram izni karşılığında verilmesi, yasayla da koruma altına alınan bir haktır. İşveren bu hak karşılığı izin kullandırma ya da bu ödemeyi yapmama gibi bir seçeneğe sahip değildir. Bunların yanında, şirketlerin çalışanlarına bayram, yılbaşı gibi özel günlerde verdiği hediye veya gıda paketleri nakdi ücret desteği nedir sorusunun kapsamına girmez. Nakdi ücretin bir günlük yevmiye tutarının iki katı olması gerekir.
Nakdi ücretin önemi nedir ve nasıl hesaplanır?
4857 sayılı İş Kanununa göre kişiye bir yevmiye tutarında verilmesi gereken nakdi ücretler, normal şartlar altında çalışmaması gereken bir günde çalıştığı için çalışana verilen bir teşviktir. Resmi tatilde olunan bayram günü çalışmak, işçinin bedensel yorgunluğuna ek olarak duygusal yorgunluk da verebilir. Bu sebeplerden ötürü nakdi ücretin verilmesi yalnızca kanun için değil, iş yeri için de faydalı olur. Nakdi ücret nedir tanımına ek olarak gösterilebilen diğer unsurlardan biri de, ücretin çalışanın iş performansını yükseltmeye yaramasının yanında, iş yerine karşı duyduğu sadakat ve bağlılığın artmasına da yardımcı olmasıdır. Çalışanın moralini düzelten bir etkili bir uygulamadır; ayrıca kanunen de koruma altına alınan bir haktır.
Bayram tatillerinde çalışan sigortalı çalışanlara ödenmesi zorunlu olan nakdi ücretler işverenin kendi sorumluluğu ile yaptığı bir jest değil, kanunla korunan bir haktır. Nakdi ücret desteği alma şartlarını sağlayan milyonlarca sigortalı çalışanın, nakdi ücretin nasıl hesaplanacağını bilmesi faydalı olur. Nakdi ücretler, işçinin bir günlük ücret karşılığının iki katı şeklinde hesaplanır. Günde 300 TL kazanan bir çalışan, bayram tatilinde de çalışmak zorundaysa, bir günlük çalışması için 300 TL değil 600 TL almalıdır. Bu uygulama hem bayram günlerinde hem de arife günlerinde geçerlidir.
farklı bir hesaplamayla bayram mesai ücreti şu şekilde de hesaplanır: Çalışanın aldığı maaş 30’a bölünerek 2 ile çarpılır.
Nakdi ücret kimlere verilir?
Nakdi ücretin kimlere ödendiği, bayramlarda çalışan pek çok özel sektör çalışanını ilgilendiren bir konudur. Bu ücret sigortalı olarak bir iş yerinde çalışan ve bayram gibi resmi tatil ilan edilen özel günlerde çalışmak zorunda kalan kişilere verilir.
Kamuda bayram tatilleri kesin olarak izinli geçirildiğinden, bu ücret daha çok özel sektörde çalışan kişilere ödenir. Ek olarak, arife günü de öğleden sonra bayram iznine dahildir. Eğer özel sektör çalışanı arife günü de tam gün çalışıyorsa o çalışma saati için de işverenin ayrıca nakdi ücretlendirme yapması gerekir. Bu bilgiler ışığında nakdi ücret desteği şartları başlıca aşağıdaki gibidir:
- Sigortalı olmak
- Resmi tatil olan bayram günü çalışmak
- Yarım gün tatil olan arife günü çalışmak
Nakdi ücret ve ayni yardım arasındaki farklar nelerdir?
Nakdi yardım devletin sigortalı çalışanlarına verdiği bir haktır. Buradaki esas amaç, manevi değeri yüksek olan bayram günlerinde çalışmak zorunda kalan işçilerin motivasyonunu arttırmaktır.
Tatiller, hem bedensel hem de ruhsal yorgunluğu alır, dolayısıyla sürekli ve yoğun biçimde çalışanlar için çok önemlidir. Bayramlar da resmi tatil olduğundan ötürü, çalışanların dinlenmesinde önemli bir rol oynar. Çevresindeki çoğu insanın tatil yaptığı bir bayram günü çalışmak zorunda olması, bir çalışanın mental yorgunluğunu da arttırabilen bir durumdur. Nakdi ücretle bu durum teşviklendirilmeye çalışılır.
Birçok açıdan nakdi destekten ayrılan ayni yardımın özellikleri şunlardır:
- Şirketlerde, çalışanın motivasyonunu artırmak ve verimliliğine katkı sağlamak için uygulanan ayni yardım bir tür hediyedir.
- Ayni yardımda şirketler çalışanlarına bayram gibi özel günlerde yiyecek, giyecek veya defter, kalem, bardak gibi eşyalardan oluşan hediye paketleri hazırlayabilir.
- Ayni yardımlar gelir vergisi kanununa göre, işletme giderleri arasında yer aldığından dolayı bordrolaştırılıp vergisi kesilen bir uygulamadır.
Şirkete olan sadakati artırmak için verilen ayni yardımlar, nakdi ücret yerine geçmez. Aynı şekilde şirketlerin çalışanlarına verdiği hediye kartı, yemek kartı gibi ürünler de nakdi ücret ne demek sorusuna örnek oluşturmaz.
Nakdi ücret teşvikiyle nakdi ücret desteği aynı mıdır?
Nakdi ücret teşviki ile nakdi ücret desteği isim benzerliğinden dolayı karıştırılabilir; fakat nakdi ücret teşviki bayramlarda çalışan işçilere verilen bir teşvik ödemesi iken nakdi ücret desteği pandemi, OHAL gibi durumlarda çalışamayan kişilere verilen bir destektir.
Çalışana nakdi ücret desteği almak için de ücret teşvikinde olduğu gibi sigortalı olarak çalışmak ilk şartlardandır. Yaşanan olumsuz bir durum karşısında çalışamayan sigortalı kişilerin yaşamlarını sürdürebilmek için aldıkları nakdi ücret desteğinin aksine bu ödeme teşvikinde bayram gibi resmi tatillerde çalışıldığı için ödeme yapılır. Böylelikle destek ödemesi olumsuz koşulların gerçekleşmesi nedeniyle çalışamayan hak sahiplerine yapılırken, teşvik ödemeleri tatilde çalışmak zorunda olan hak sahiplerine yönelik bir uygulamadır.
Nakdi ücretin yasal dayanakları nasıldır?
Bayramda çalışma durumunun yasal göstergesi 4857 numaralı kanunda yer alır. Buna göre, genel tatil günlerinde veya ulusal bayramlarda, iş yerinde çalışılması durumu iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmesi ile kararlaştırılır. Sözleşmede özellikle belirtilen bir hüküm yoksa, söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gerekir.
Sigortalı çalışanların iş sözleşmelerinde bayram günlerinde çalışılmasına dair bir madde yoksa, işverenin işçiyi çalıştırması uygun değildir. Aksi durumların yaşanması halinde, işçinin resmi tatillerde çalışmak istemediğini bildirmesi, işten çıkarılması için geçerli bir sebep değildir. Bu gibi durumlarda sigortalı çalışan tazminat alma hakkını elde eder ve işverenini dava edebilir. Dolayısıyla yasal dayanaklara göre, bayram günü çalışanının çalışmasını isteyen işveren, kendi inisiyatifini kullanarak ücretsiz toplu izin veya şirket hediyesi vermeyi düşünmemelidir. Doğrusu, çalışanın hakkı olan nakdi ücret desteği işveren tarafından verilmesidir. Bununla birlikte imzalanan toplu sözleşmede iş yerlerinde bayramda çalışmaya dair bir madde ya da hüküm varsa çalışanın bayramda çalışma zorunluluğu ortaya çıkar. Bu sebeple işe alım durumlarında iş sözleşmesini dikkatle okumak fayda sağlar. Böylece iş sözleşmesinin detaylarını öğrenerek haklarından haberdar olabilirsin.