İş Kanunu’na göre, işverenin, işçiyi sözleşmesinde belirtilen veya niteliğine uygun işler dışında bir işte çalıştırması yasaktır. Maalesef uygulamada sıkça karşılaşılan bu durum, işçilerin haklarını ihlal etmekle kalmaz, aynı zamanda iş barışını ve verimliliği de olumsuz etkiler. Peki, bir işçi olarak görevinizin dışında bir iş verildiğinde neler yapabilirsiniz? Bu durumda yasal haklarınız nelerdir ve kendinizi nasıl koruyabilirsiniz?
İş tanımının önemi
İş sözleşmeleri, işçi ve işveren arasındaki ilişkinin temelini oluşturur. Bu sözleşmelerde, işçinin yapacağı işin niteliği, görev tanımı ve çalışma koşulları açıkça belirtilmelidir. İş tanımınızda yer almayan veya niteliğinizle bağdaşmayan bir işin size zorla yaptırılması, sözleşmeye aykırılık teşkil eder. Örneğin, bir muhasebecinin temizlik işleri yapmaya zorlanması veya bir yazılımcının satış temsilciliği yapması gibi durumlar, işçinin görev tanımı dışında çalıştırılması kapsamda değerlendirilebilir. Özellikle sürekli işçinin görev tanımı dışında çalıştırılması durumu, ciddi hak ihlallerine yol açar.
Yasal haklarınız nelerdir?
İşçiye zorla görevinin dışında iş verilmesi durumunda, İş Kanunu size önemli haklar tanır:
- İşi reddetme hakkı: İş sözleşmenizde belirtilen veya mesleki niteliğinize uygun olmayan bir işin size verilmesi durumunda, bu işi yapmayı reddetme hakkınız bulunmaktadır. Bu reddin haklı bir gerekçeye dayanması önemlidir.
- Haklı fesih hakkı: İşveren, işçiyi sözleşmesinde belirtilen işler dışında sürekli olarak veya zorla başka işlerde çalıştırıyorsa, işçi işçinin görev tanımı dışında çalıştırılması haklı fesih hakkına sahiptir. Bu durumda, işçi kıdem tazminatı ve diğer yasal alacaklarını talep edebilir. Görev tanımı dışında çalıştırılmak bu hakkın doğmasına neden olan önemli bir sebeptir.
- Mobbing ve ayrımcılık iddiaları: Görevinin dışında bir işin kasıtlı olarak verilmesi, işçiyi bezdirmek veya işten ayrılmaya zorlamak amacıyla yapılıyorsa, bu durum mobbing (psikolojik taciz) kapsamında değerlendirilebilir. Ayrıca, cinsiyet, yaş, din, ırk gibi nedenlerle ayrımcılık yapılarak farklı işler verilmesi de yasalara aykırıdır. Bu tür durumlarda işçinin görev tanımı dışında çalıştırılması yargıtay kararı emsal teşkil edebilir.
Ne yapmalısınız?
Eğer görev tanımı dışında çalıştırılma durumu söz konusu ise, aşağıdaki adımları izlemeniz önemlidir:
- İtirazınızı yazılı olarak bildirin: Sözlü itirazlar genellikle kanıt niteliği taşımaz. Bu nedenle, işverene görevinizin dışında bir iş verildiğini ve bu duruma itiraz ettiğinizi yazılı olarak (dilekçe, e-posta vb.) bildirin. İşçinin görev tanımı dışında çalıştırılması ihtarname örneği gibi bir belge hazırlayarak yasal yollardan itirazınızı sunabilirsiniz. Yazılı bildiriminizin bir kopyasını kendinizde saklayın.
- Kanıt toplayın: İşverenin size verdiği görevin dışındaki işleri gösteren belgeler, e-postalar, mesajlar veya şahit beyanları gibi kanıtları toplayın.
- Yasal destek alın: Bir iş hukuku avukatından veya sendikanızdan hukuki destek almak, haklarınızı korumanız açısından hayati önem taşır. Uzmanlar, durumunuzu değerlendirerek size en doğru adımları atmanızda yardımcı olacaktır.
- İş Müfettişliği’ne şikayet: Eğer sorun çözülmezse, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu’na şikayette bulunabilirsiniz.
