Türkiye’de iş kanunlarına göre, çalışanın işe gelmemesi durumunda maaş kesintisi uygulanıp uygulanmayacağı, 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde belirlenir. İşe gelmeme durumu, çalışanın devamsızlık yapma nedenine, işverenin politikalarına ve iş sözleşmesine bağlı olarak farklı sonuçlar doğurabilir. Bu yazıda, “devamsızlık maaşı keser mi”, “işe gelmeme cezası”, “mazeretsiz devamsızlık” ve “iş kanunu devamsızlık” gibi konuların açıklamalarını bulabilirsiniz.
İşe devamsızlık maaşı keser mi?
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, çalışanın işe gelmemesi durumunda maaş kesintisi, devamsızlığın mazeretli veya mazeretsiz olmasına bağlıdır. Mazeretsiz devamsızlık durumunda, işveren, çalışanın o gün için hak ettiği ücreti ödememe hakkına sahiptir. Bu, genellikle “no work, no pay” (çalışmazsan ücret alamazsın) ilkesiyle uygulanır. Örneğin, bir işçi bir gün işe gelmezse ve bu devamsızlık için geçerli bir mazeret sunmazsa, işveren o günün ücretini kesinti olarak uygulayabilir. Ancak, bu kesintinin iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde açıkça belirtilmiş olması önemlidir. Aksi takdirde, işverenin keyfi kesinti yapması hukuka aykırı olabilir.
İşe gelmeme cezası nedir?
İşe gelmeme durumunda, maaş kesintisinin yanı sıra işverenin başka yaptırımlar uygulama hakkı da bulunur. İş Kanunu’nun 25/II-g maddesine göre, çalışanın ardı ardına iki iş günü veya bir ay içinde üç iş günü mazeretsiz olarak işe gelmemesi, işverene haklı nedenle fesih hakkı tanır. Bu durumda, işçi kıdem ve ihbar tazminatı alamaz. Ayrıca, bazı işyerlerinde, toplu iş sözleşmesi veya işyeri yönetmelikleri çerçevesinde, devamsızlık yapan çalışana uyarı, kınama veya para cezası gibi disiplin cezaları uygulanabilir. Ancak, para cezası uygulanabilmesi için iş sözleşmesinde bu durumun açıkça belirtilmesi gerekir.
Mazeretsiz devamsızlık ne anlama gelir?
Mazeretsiz devamsızlık, çalışanın işverene önceden bildirim yapmadan veya geçerli bir mazeret sunmadan işe gelmemesi durumudur. İş Kanunu’nda mazeretsiz devamsızlık, ciddi bir disiplin suçu olarak kabul edilir. Örneğin, bir çalışanın hastalık, ailevi durumlar veya resmi izin gibi geçerli bir mazeret sunmadan işe gelmemesi, mazeretsiz devamsızlık olarak değerlendirilir. Bu durumda, işveren, çalışanın maaşından kesinti yapabilir ve devamsızlığın sıklığına bağlı olarak iş akdini feshedebilir. Ancak, işverenin fesih işleminden önce çalışana yazılı bir savunma hakkı tanıması gerektiği unutulmamalıdır.
İş kanunu devamsızlık kuralları nelerdir?
4857 sayılı İş Kanunu, devamsızlıkla ilgili kuralları açıkça düzenler. Kanunun 25. maddesine göre, işverenin haklı nedenle fesih hakkı şu durumlarda devreye girer:
- Ardı ardına iki iş günü devamsızlık: Çalışanın iki gün üst üste işe gelmemesi ve bu durumu mazeretle açıklamaması.
- Bir ay içinde üç iş günü devamsızlık: Çalışanın bir ay içinde farklı günlerde toplam üç iş günü mazeretsiz olarak işe gelmemesi.
- Tatil sonrası devamsızlık: Bir ay içinde iki kez, resmi tatil veya haftalık izin gününden sonraki ilk iş gününe gelmemesi.
Bu durumlarda, işveren, çalışanın iş akdini tazminatsız olarak feshedebilir. Ayrıca, işverenin maaş kesintisi yapabilmesi için, devamsızlığın mazeretsiz olduğunun belgelenmesi gerekir. Örneğin, çalışanın işe gelmediği günler için doktor raporu, resmi izin belgesi veya başka bir mazeret sunması durumunda, maaş kesintisi yapılamaz.
Mazeretli devamsızlıkta maaş kesilir mi?
Mazeretli devamsızlık, çalışanın geçerli bir nedenle (örneğin, hastalık, ailevi durumlar, resmi izin) işe gelememesi durumudur. İş Kanunu’na göre, mazeretli devamsızlıkta maaş kesintisi yapılamaz, ancak bu durum iş sözleşmesine ve mazeretin niteliğine bağlıdır. Örneğin:
- Hastalık: Çalışan, doktor raporuyla hastalık mazeretini belgelediği takdirde, işveren maaş kesintisi yapamaz. Ancak, raporlu günlerde maaşın ödenip ödenmeyeceği, iş sözleşmesine veya toplu iş sözleşmesine bağlıdır. Bazı işyerlerinde, raporlu günler için Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından iş göremezlik ödeneği ödenir.
- Doğum, evlilik, ölüm izni: İş Kanunu’nda belirtilen mazeret izinleri (örneğin, evlilik için 3 gün, yakın akraba vefatı için 3 gün) sırasında maaş kesintisi yapılamaz.
- Resmi tatiller ve yıllık izin: Bu günlerde işe gelmeme mazeretli kabul edilir ve maaş kesintisi uygulanmaz.
Devamsızlıkta işverenin yapması gerekenler
İşveren, devamsızlık durumunda aşağıdaki adımları izlemelidir:
- Belgeleme: Çalışanın devamsızlık yaptığı günler, tutanakla veya yazılı olarak belgelenmelidir.
- Savunma alma: Mazeretsiz devamsızlık durumunda, işverenin çalışana yazılı olarak savunma hakkı tanıması gerekir. Bu, hukuki bir zorunluluktur.
- Kesinti veya fesih kararı: Devamsızlığın mazeretsiz olduğu tespit edilirse, işveren maaş kesintisi yapabilir veya iş akdini feshedebilir. Ancak, kesinti miktarı ve fesih işlemi, iş sözleşmesine ve kanuna uygun olmalıdır.
- SGK bildirimi: Devamsızlık nedeniyle maaş kesintisi veya işten çıkarma durumunda, işverenin SGK’ya bildirim yapması gerekir.
İşe gelmeme durumunda çalışanın hakları
Çalışan, mazeretli devamsızlık durumunda maaş kesintisinden korunur ve iş akdinin haksız feshi durumunda dava açma hakkına sahiptir. Örneğin, işverenin mazeretli bir devamsızlıkta maaş kesintisi yapması veya iş akdini feshetmesi durumunda, çalışan iş mahkemesine başvurarak kıdem ve ihbar tazminatı talep edebilir. Ayrıca, mazeretsiz devamsızlık nedeniyle işten çıkarılmadan önce savunma hakkı tanınmamışsa, bu durum da feshi hukuka aykırı hale getirebilir.