“4A, 4B, 4C sigorta çeşitleri nedir?” konusu, çalışma hayatının en temel ve en çok kafa karıştıran meselelerinden biri. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) kullandığı bu kodlar, aslında senin çalışma statünü, yani kimin için çalıştığını ve primlerini kimin ödediğini belirliyor. Eski adlarıyla SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı olan bu üç statü, güncel kanunlarla tek çatı altında toplansa da, sana sağladığı haklar ve yükümlülükler hâlâ birbirinden farklı.
4A sigortalı ne demek?
4A sigortalılık türü, en yaygın karşılaştığımız ve eski adıyla SSK (Sosyal Sigortalar Kurumu) olarak bilinen sigorta çeşididir. Eğer bir işverene bağlı, yani bir hizmet akdine dayanarak ücretli çalışıyorsan, senin sigortalılık durumun 4A kapsamındadır diyebiliriz. Bu, özel sektörde bir şirkette veya kamuda işçi statüsünde bir pozisyonda çalıştığın anlamına gelir. Primlerin, çalıştığın işveren tarafından ödenir. Kısacası, maaşlı ve bordrolu çalışanın güvencesi 4A’dır diyebiliriz.
4A sigorta hangi meslekler?
4A sigortalılık hemen hemen tüm özel sektör çalışanlarını kapsar. Örnek vermek gerekirse:
- Bir fabrikada çalışan işçiler.
- Bir ofiste (banka, hukuk bürosu, yazılım şirketi vb.) görevli memur, sekreter, mühendis, muhasebeci gibi beyaz yaka çalışanlar.
- Bir mağazada, restoranda veya kafede çalışan satış görevlisi, garson, aşçı gibi hizmet sektörü çalışanları.
- Part-time (kısmi süreli) veya tam zamanlı fark etmeksizin, bir işverene bağlı çalışan herkes bu kategoriye girer.
4A sigortalı iş ilanlarına göz atma için isinolsun.com adresine göz atabilirsiniz.
4B sigortalı ne demek?
4B sigortalılık türü ise eski adıyla BAĞ-KUR olarak bilinir ve kendi hesabına bağımsız çalışanları kapsar. Eğer sen bir işverene bağlı olmadan, kendi işini kurduysan, serbest meslek icra ediyorsan veya şirket ortağıysan, 4B sigortalısın demektir. Bu durumda, sigorta primlerini kendin ödemekle yükümlüsün. Bu kategori, devlete karşı kendi işinin sorumluluğunu alan girişimcileri, esnafı ve sanatçıları güvence altına alır.
4B sigorta hangi meslekler?
4B sigortalılık, kendi nam ve hesabına çalışan kişileri içerir:
- Esnaf ve sanatkarlar: Bakkal, terzi, kuaför, tamirci gibi dükkan sahipleri.
- Şirket ortakları: Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyeleri, limited şirketlerin ortakları.
- Serbest meslek erbabı: Avukatlar, doktorlar, mali müşavirler, mimarlar, mühendisler gibi kendi ofisinde çalışanlar.
- Tarım işlerinde kendi adına çalışan çiftçiler (çiftçi Bağ-Kur’u).
- Anonim şirketlerin kurucu ortakları (belirli şartlarda).
4C sigortalı ne demek?
4C sigortalılık türü eski adıyla Emekli Sandığı olarak adlandırılır. Bu kategori, kamu sektöründe çalışan memurları ve diğer kamu görevlilerini kapsar. Eğer sen, bir kamu kurumunda (bakanlık, belediye, üniversite, okul vb.) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi olarak çalışıyorsan, 4C sigortalısın demektir. 4A’dan farklı olarak, 4C’lilerin primleri de işveren olan kamu kurumu tarafından ödenir, ancak emeklilik ve sosyal haklar açısından farklı düzenlemelere tabidirler.
4C sigorta hangi meslekler?
4C sigortalılık, devlet memurluğu kadrolarında çalışan herkesi kapsar:
- Öğretmenler (devlet okullarında).
- Polisler, askerler ve diğer güvenlik güçleri.
- Üniversitelerde çalışan akademisyenler (belirli statüdeki).
- Bakanlıklar, valilikler, kaymakamlıklar ve diğer resmi dairelerdeki memur unvanına sahip idari personel.
- Devlet hastanelerinde memur kadrosunda çalışan sağlık personeli.
Bir çalışan hem 4A’lı hem de 4B’li olabilir mi?
Bir kişinin aynı anda hem bir işverene bağlı olarak (4A) çalışması hem de kendi adına işyeri sahibi veya şirket ortağı (4B) olması durumunda, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tek bir statüyü geçerli sayar.
Öncelik Daima 4A’nındır
Kanunlara göre, sigortalılık statülerinin çakışması durumunda hizmet akdine dayalı çalışma (4A/SSK) önceliklidir.
- Sonuç: Eğer sen bir işverenin yanında maaşlı olarak çalışmaya başlarsan, bu 4A sigortalılığın, mevcut 4B sigortalılığını otomatik olarak durdurur. Primlerin, işverenin tarafından 4A statüsünde ödenmeye başlar.
Ne Zaman 4B Devam Eder?
4B statüsünün devam etmesi veya tekrar başlaması için, 4A sigortalılığının sona ermesi gerekir:
- 4A İşinden Ayrılırsan: Bir işyerinden istifa ettiğinde veya işten çıkarıldığında, 4A sigortalılığın biter. Eğer bu tarihte hâlâ aktif bir 4B (Bağ-Kur) mükellefiyetin (şirket ortaklığı, vergi kaydı, esnaflık) varsa, SGK otomatik olarak seni tekrar 4B kapsamına alır ve prim ödeme yükümlülüğü sana geçer.
- 4B Borçları: Bu kuralın en hassas noktası şudur: 4A’lı çalıştığın dönemde 4B kaydın pasifleşir ve prim ödemen durur. Ancak, 4A’ya geçmeden önceki tüm 4B prim borçlarını ödemek zorundasın. Ödenmemiş borçlar, gelecekte emekliliğini ve sağlık hizmeti almanı engeller.
Hem 4A’lı hem de 4B’li olabilir miyim?
Yani, “hem 4A hem 4B” gibi bir durum teknik olarak mümkün değildir; SGK sistemi sadece en öncelikli olan statüyü (4A) aktif tutar. Bu sayede, prim günlerin tek bir statüde birikerek emeklilik hesabın basitleşmiş olur.
Bu durum, özellikle emeklilik için gerekli olan 1261 gün (son 7 yılda en çok primin yatırılması gereken statü) hesabını yaparken büyük önem taşır.
Emeklilikte hangi statü geçerli olur? (1260 Gün Kuralı)
Bu geçişin en kritik sonucu, gelecekte hangi statüden emekli olacağını belirlemesidir.
Sosyal güvenlik mevzuatına göre, birden fazla statüde (4A, 4B) çalışmışsan, emeklilik statünü son 7 yıllık (2520 günlük) çalışma süren belirler.
- 4A’dan Emekli Olmak İçin: Emeklilik tarihinden geriye dönük son 7 yıllık prim ödemesi içinde, en çok primi (en az 1261 gün) 4A statüsünden yatırmış olmalısın.
- Öncelik: 4A statüsünde bir işte çalışmaya başladığında, önceki 4B günlerin “durdurulmuş” olsa bile, yeni 4A günlerin birikmeye başlar ve bu 1261 gün sınırına ulaşman, 4A şartlarıyla (genellikle Bağ-Kur’a göre daha avantajlı sürelerle) emekli olmanı sağlar.
Özetle: 4B’den 4A’ya geçiş için yapman gereken tek şey, 4A statüsünde bir iş bulmak ve işe başlamaktır. İşverenin SGK girişi yaptığı an, sistem geçişi otomatik olarak gerçekleştirir.
